Tuinieren in volle grond: een diepgeworteld probleem?

Het is winter, je wil je tuin beginnen plannen en met fonkelende ogen kijk je naar buiten. Maar wat zie je? Grote plassen water die blijven liggen (je grond laat geen water door) en het ziet er niet zo goed uit. Daarbij denk je ook nog aan de garage die in het gebouw achter je tuin net is opgericht en misschien vrees je dat dit een invloed op je tuintje kan hebben. Ik denk dat je gelijk hebt om daar eens over na te denken. In een stad zijn er veel redenen waarom de volle grond niet geschikt kan zijn om in te tuinieren. Een belangrijke factor is dat je niet de volledige geschiedenis van de bodem kent. Misschien waren er vroeger industriezones waar je nu woont en de beperkingen die er nu zijn op bouwwerven, bestonden jaren geleden ook nog niet.

Gelukkig kunnen we uitzoeken of je bodem geschikt is om in te kweken. Leefmilieu Brussel heeft meerdere brochures uitgebracht die kunnen helpen om dit bepalen. Vorig jaar heb ik er niet echt rekening mee gehouden, maar dit jaar wil ik dat wel doen. Het zou zonde zijn om al mijn tijd in de moestuin te investeren als de vruchten me ziek zouden kunnen maken. Er zijn voldoende alternatieven om niet in volle grond te moeten kweken indien de bodem ongezond zou zijn. Leefmilieu Brussel biedt een zesdelig stappenplan aan en die stappen zal ik hieronder evalueren.

Stap 1: “De kaart met de staat van de bodem raadplegen”

Deze kaart is gratis beschikbaar en toont de verschillende categorieën die de staat van de bodem aanduiden. Er is ook nog andere informatie op aangeduid. De betekenis ervan is wel een mysterie. Helaas is er voor mijn tuin geen informatie beschikbaar. Op de kaart stel ik vast dat er twee huizen verder een categorie 4 is en aan de andere kant is er een groot deel categorie 0. Rondom mijn woning is er echter vooral categorie 3. Tijd om na te kijken wat dat allemaal wil zeggen.

Categorie 0 betekent dat de grond niet onderzocht is en categorie 4 betekent dat ze in behandeling van onderzoek of verontreinigd zijn. Zo’n goed nieuws is dat dus niet. Het meest pijnlijke is de grote ruimte met categorie 3. Dat zouden verontreinigde percelen zonder risico zijn. Dat is niet echt verbazend, want op de volledige ruimte staan garages met daarin parkeerplaatsen voor bussen. Het zal er niet op verbeteren, want recent werd toegelaten dat de garages tot werkplaats mochten omgebouwd worden. Er wordt vermeld dat het bij de drie aanwezige categorieën sowieso afgeraden wordt om een moestuin aan te leggen en indien dat toch gewenst zou zijn, dat je contact moet opnemen met “de bodemfacilitator”.

Met deze informatie is het al duidelijk voor mij dat ik me niet aan kweek in volle grond ga wagen. De andere stappen lijken me zelfs niet meer nodig, maar voor de volledigheid zal ik ze hier toch nog vermelden.

Stap 2: “Uw terrein observeren en kennen”

Bij deze stap krijgt de onderzoekende tuinier een reeks vragen die hij zichzelf moet stellen om een vermoeden van verontreiniging vast te stellen. Helaas wordt mijn vermoeden hier nog versterkt. Er zijn al zeker twee van de vragen waarop ik “ja” kan antwoorden:

(1) Ziet u as op de bodem? Ik zag vooral een laag as in de grond toen ik die vorig jaar aan het omspitten was. Op ongeveer een vierde van de tuin lag er een halve centimeter dikke laag as. Het zou kunnen dat dit van de vroegere haarden kwam, want in mijn appartement alleen al stonden er vier stoven. De kans is groot dat de bewoners hun afval vroeger in de tuin stortten en het daarna met andere aarde hebben bedekt.

(2) Is de bodem opgehoogd? Absoluut! Vorige lente heb ik een container van 8m³ aarde vermengd met stenen en andere “brol” uit de tuin gehaald. Er zaten stukken baksteen in, plastic, vieze zakjes en natuurlijk ook een groot deel terrastegels die ik als borders heb gerecycleerd.

Naast deze twee vragen kan ik ook ongeveer ja antwoorden op de vraag of er een grote verkeersader is (het ligt op een straat die twee grotere wegen verbindt) en in de omgeving is er al bodemverontreiniging vastgesteld. Helaas.

Stap 3: Een laboratorium kiezen

Deze stap zou ik later wel willen uitvoeren, zeker nadat ik diagonaal las dat er premies worden gegeven die de kosten 100% kunnen dekken. Zo heb ik informatie over de grond en ontdek ik misschien voor later dat het toch niet zo erg is. Ja, dit is wishful thinking, maar wie kan het me verbieden om hoop te hebben. Er is echter iets dat me zou kunnen tegenhouden, dat zijn de wettelijke verplichtingen voor de eigenaars van verontreinigde grond. Een sanering zou niet worden opgelegd, maar dat kan altijd veranderen (dat zou een grote investering kunnen betekenen). De wetgeving zegt nu dat ze de verontreiniging vooral in kaart willen brengen en beheren zodat verdere verontreiniging beperkt kan worden.

Stap 4: Een bodemstaal nemen in uw moestuin

Dit hangt nauw samen met stap 3. Er worden tips gegeven over hoe je het best een staal neemt en waarop je moet letten. Voor mij is dit niet relevant, want het helpt me niet om te beslissen of ik in volle grond zal kweken (ik zal dat dus niet doen, hé).

Stap 5: Een bodemstaal van uw moestuin laten analyseren

Deze stap kan met stap 4 samenvallen. Er wordt aangeraden om op zware metalen, speciale koolwaterstoffen en minerale oliën te testen, maar je kan ook altijd vragen om op andere stoffen te testen (zeker als je denkt dat die er mogelijks aanwezig kunnen zijn). Het verbaast me dat ze hier een richtprijs van 50 tot 60 euro geven, terwijl bij stap drie de prijzen veel hoger leken. Het komt misschien door de grondigheid en uitgebreidheid van het onderzoek.

Stap 6: De resultaten interpreteren

Deze stap is voor mij de meest interessante, want ze geeft duidelijk advies over het wel of niet aanleggen van een moestuin in volle grond. Leefmilieu Brussel geeft drie mogelijkheden: ofwel is er geen drempelwaarde overschreden en kan je naar hartenlust een moestuin aanleggen. Ofwel zit je niet goed voor ten minste één stof (net over de eerste drempel). Dan kan je nog steeds in volle grond kweken, maar je moet rekening houden met enkele aspecten zodat de kwaliteit niet verergert. De derde mogelijkheid is het absolute drama. Daarbij moet je in bakken telen en uitsluitend met grond waarvan je weet dat ze geschikt is. De rest van de grond kan je het best afdekken, zodat geen personen (of je lieve huisdieren) met de vervuiling in contact komen.

Conclusie

Zo, dat was een interessant onderzoek! Ik hoop dat dit overzicht je heeft doen nadenken over de bodemkwaliteit van jouw (toekomstige) moestuin en misschien ga je nu zelf ook op onderzoek. Lees zeker de informatie van Leefmilieu Brussel en ga nog verder op zoek. Als je in een andere stad woont, kan deze informatie ongetwijfeld ook van pas komen. Informeer je in het gemeentehuis over de staat van jouw tuin en laat je niet ontmoedigen!

Ik denk intussen al na over de mogelijke verhoogde bakken die ik in mijn tuintje kan plaatsen!

Lees meer:

Verticale groenten
Tuinieren in de stad